بخش معدن
كشور ايران با
توجه به موقعيت و ساختار زمين شناسي خاصي كه دارد از پتانسيل معدني نسبتاً خوبي
برخوردار است و تنوع مواد معدني كشف شده در گذشته شاهدي بر اين مدعاست. از طرفي در
نيمه دوم دهه آخر قرن بيستم بخش قابل توجهي در حدود 50% از سرمايه‌گذاري هاي معدني
جهان روي دو فلز مس و طلا صورت گرفته است از اين نظر اكتشافات ذخاير طلا در جهان
در سالهاي اخير از شكوفايي خاصي برخوردار است. كشور ما نيز در راستاي نيل به
اهداف مقدس جمهوري اسلامي و تحت تأثير اين حركت جهاني سرمايه‌گذاري گسترده‌اي را
در زمينه معدنكاري طلا آغاز نموده است. فعاليت گسترده‌اي در زمينه اكتشاف، بهره‌برداري
و استحصال فلز طلا توسط بخش دولتي و خصوصي در نقاط مختلف كشور در جريان است و اميد
مي‌رود با كشف ذخاير جديد و بهره‌برداري از آنها سهم كشورمان در توليد جهاني اين
فلز استراتژيك افزايش يابد.
بر اساس بررسي ها
و گزارشات گروه باستانشناسان ميراث فرهنگي خراسان چنين استنباط
شده كه در ايام بسيار قديم عمليات اكتشافي و معدني در اين محدوده انجام شده است به
گونه‌اي كه برخي سابقه معدنكاري در اين منطقه را قبل از ميلاد مسيح تا قرن هفتم
هجري برآورد كرده‌اند. همچنين وجود و وفور آثار معدنكاري شدادي شامل حفريات معدني
قديمي (تونل‌ها، ترانشه‌ها و فضاهاي استخراج شده)، سرباره‌هاي ذوب و باقيمانده
آسياب‌هاي سنگي شواهد ديگري بر اين مدعاست كه در زمانهاي قديم، استخراج، استحصال
و ذوب طلا در منطقه رايج بوده است. بعضي اسامي جغرافيايي كه اشاره به وجود كاني‌سازي
طلا و معدنكاري قديمي دارند نيز جالب توجه است از آن جمله مي‌توان به نامهايي
نظير قله كوهزر و كالزر در داخل محدوده كانسار طلا، روستاي زرمهر در فاصله 18
كيلومتري جنوب شرق روستاي فديهه و كال زرنوخ در حدود 20 كيلومتري جنوب روستاي
زرمهر اشاره نمود.
حجم عمليات
معدنكاري شدادي با توجه به سختي سنگهاي معدني منطقه، كم نظير و تحسين‌برانگيز
است. اين حفريات در محل زونهاي باريك كاني‌سازي بصورت شكاف و شبه تونل و در محل
زونهاي عريض كاني‌سازي به شكل اتاقكهاي كوچك و بزرگ، تونل و چاهك مي‌باشند.
ساكنين روستاي فديهه به اين حفريات معدني، مس‌كن ميگويند. اين در حالي است كه
شواهد ژئوشيميايي رسوب آبراهه‌اي و زمين‌شناسي مبني بر كاني‌سازي غني از مس در
اكثر زونهاي كاني‌سازي وجود ندارد و روشن است كه هدف اصلي اين معدنكاري شدادي طلا
بوده است. اكثر اين حفريات شدادي داراي اسامي محلي هستند مانند: غاركفتري، چاك
عليرضا، غارصالحه و….
در سال 1377 گروه صنعتی و معدنی زرمهر فعالیت
اکتشافی خود را به صورت سیستماتیک و علمی در محدوده معادن کوه زر آغاز نمود. این
اکتشافات به صورت بسیار گسترده و با استفاده از گروه متخصص و مجرب ایرانی انجام شد
که نهایتا در سال 1383 موفق به کسب پروانه بهره برداری این معدن گردید .
كانسار طلاي كوهزر در180
كيلومتري جنوب مشهد و 40 كيلومتري شمال غرب تربت‌حيدريه، در بخش بايگ از توابع
شهرستان تربت حيدريه و به مركزيت شهر بايگ (22 كيلومتري تربت حیدریه) واقع است. روستای
فدیهه، نزديكترين آبادي در فاصله 5 كيلومتري شمال كانسار طلاي كوهزر (38
كيلومتري تربت حیدریه) قرار دارد. كوتاهترين راه دسترسي به منطقه كوهزر از طريق
جاده آسفالته تربت حيدريه – بايگ – فديهه میباشد. تعدادي راه مواصلاتي خاكي ارتباط روستاي فديهه را
با نقاط مختلف در داخل محدوده اكتشافي ایجاد مینماید.
وضعیت زمین
شناسی وکانی سازی منطقه
معدن
طلای زرمهر با بیش از هفده کیلومترمربع وسعت، دارای 33 زون کانی سازی بوده که
بصورت رخنمون های سطحی در محدوده گسترش دارند. در این محدوده آبرفتهای جدید و قدیم
مشاهده میگردد که رخنمون بالادست این آبرفت ها شامل ولکانیک های ائوسن و توده های
نفوذی گرانودیوریت شمال کاشمر بوده که در این تشکیلات اندیسهای متعدد طلا و مس
شناسایی شده است.
عنصر طلا
طلا
فلزی گرانبهاست که در زبان فارسی به زر، فرانسه به OR، انگلیسی و آلمانی به gold ، ایتالیایی به ORO و عربی به ذهب معرفی می گردد.
این
فلز به سبب داشتن بعضی خصوصیات فیزیکی شامل: خاصیت چکش خواری، نقطه ذوب 1064 درجه
سانتی گراد، نقطه جوش 2700 درجه سانتی گراد و دانسیته 3/19 گرم بر سانتی مترمکعب
حائز اهمیت میباشد.سختی این فلز بر حسب جدول موس برابر 3-5/2 است.طلا از نظر خواص شیمیایی یکی از خنثی ترین فلزات محسوب میگردد و در مقابل قویترین محلولهای
قلیایی مقاوم است و در تیزاب سلطانی به راحتی حل میشود. کانه سنگ طلا با استفاده
از روشهای بهره برداری از معادن استخراج شده و در واحدهای فرآوری از باطله جدا و
استحصال میگردد. گروه صنعتی و معدنی زرمهر مجموعه ای پیشگام در زمینه اکتشاف،
استخراج و فرآوری فلزات گرانبها میباشد.
